Een Middeleeuws kasteel is vaak tot ruïne vervallen. Middeleeuwse kastelen in oorspronkelijke gedaante zijn zeldzaam geworden door eeuwen gebruik en menselijke sores.

Maar soms wordt een Middeleeuws kasteel, een ruïne ineens weer interessant. Omdat het een bijzondere plek in neemt in de geschiedenis, waar in latere tijden ineens weer zoveel belang aan wordt gehecht dat de ruïne nieuw leven wordt ingeblazen.

In het tegenwoordig onbeduidende stadje Falaise in Normandië staat een dergelijk kasteel. Een imposante donjon, bovenop een rots gelegen, beheerste het de gehele omgeving. Dat gevoegd bij het gegeven dat het plaatsje zelf vlakbij een natuurlijke kloof ligt, maakt dat het een belangrijke strategische positie in nam en van daaruit een groot deel van het omliggende land kon controleren.

Toch verviel het tot een ruïne, die pas in de jaren ‘80 van de vorige eeuw nieuwe belangstelling kreeg. Het plan ontstond deze te restaureren en het kasteel terug tot leven te wekken. Nu zijn dergelijke ingrepen zeer omstreden. Immers, hoe ga je dat aanpakken? Hoe heeft het er ooit uitgezien? Er zijn geen oude afbeeldingen, er zijn nauwelijks schriftelijke bronnen?

Dat is hier dan ook niet gebeurd. Wat wel is gebeurd is dat men de restanten van het kasteel heeft gebruikt om hypermoderne structuren op aan te sluiten, en hiermee een indruk te geven van het het kasteel er ooit uit gezien zou kunnen hebben. Men heeft een interpretatie gecreëerd.

Bestaande balkgaten in de muren rechtvaardigden de conclusie dat op die hoogtes vloeren hebben gelegen. En zijn gebruikt om nieuwe vloeren in te plaatsen. Echter, geen oud vormgegeven vloer, nee geenszins. Hier is een deels glazen vloer geplaatst. Opgelegd op een stalen framewerk.

Een duidelijk onderscheid dus tussen oud en nieuw. Wel enigszins griezelig overigens om overheen te lopen! Door een tint in het glas, en doordat de ondergelegen ruimte schaarser is verlicht dan de ruimte waarin je je bevindt, krijgt de vloer echter toch iets massiefs en niet de griezelige transparantie van glas. Spectaculair!

Zo heeft men ook met het dak iets bijzonders uitgehaald. Natuurlijk zijn daar geen sporen meer van terug gevonden, alle hout is ofwel weggerot, ofwel gesloopt en elders gebruikt. Maar wil je een ruimte in gebruik kunnen nemen, dan is en dak wel zo prettig. Natuurlijk kan dat ook in glas, maar daarmee creëer je eerder een overdekte buitenruimte dan een herinnering van een oude buitenruimte.

Maar andermaal, als er geen enkele indicatie is hoe het oude dak eruit heeft gezien, wat doe je dan? Hier is gekozen voor een tentdak, samengesteld van doek en spankabels. Een prachtige metafoor voor de tijdelijkheid van dit dak.

Is een tent niet per definitie een tijdelijke constructie en tijdelijk huis, bijna net zo makkelijk af te breken als op te zetten? En de uiteindelijke vorm biedt een aanvaardbaar aansluitend beeld bij wat verwacht mag worden van een oude kap: 2 afzonderlijke piramidedaken boven de grote centrale ruimte.

Doordat de constructies ook nog eens subtiel los gekoppeld zijn van de zware onderliggende muren lijken deze te zweven boven de oude muren. Een extra verwijzing naar de tijdelijkheid van het dak, of beter gezegd, het grote verschil in de tijd tussen de beide onderdelen.

Ook aan de buitenmuren zijn dergelijke ingrepen uitgevoerd. Grote gaten zijn geconsolideerd, om een voldoende stabiele ondergrond te creëren voor nieuwe invullingen in de vorm van schanskorven.

De toegangspoort, de feitelijke entree van het kasteel, is in modern donkergrijs beton uitgevoerd op het basement van aangetroffen muurresten. Inclusief moderne weergave van valhek en ophaalbrug. Ironisch overigens om dan weer te zien, dat dat beton na ca 30 jaar gebruik al serieuze veroudering begint te vertonen. Het is blijkbaar niet voor de eeuwigheid bedoeld…

Zo is van deze ruine weer een beleefbaar kasteel gemaakt, nog versterkt doordat je bij binnenkomst een Ipad krijgt, die je in elke zaal met het scannen van een zegel kunt activeren, waarna een driedimensionaal beeld ontstaat van hoe de zaal er in de Middeleeuwen vermoedelijk uitgezien heeft. Uiteraard een moderne interpretatie, maar verhelderend en intrigerend om te beleven.

En wie nu uiteindelijke die illustere bastaard was die in dat kasteel ter wereld is gekomen? Dat was een zekere Willem, Guillaume, of William. Degene die er in 1066 in slaagde om aan land te gaan in Engeland, en vervolgens zijn bijnaam de Bastaard kon veranderen in “de Veroveraar”, le Conquerant, the Conqueror. En als Engelse koning zijn leven kon eindigen.

Inderdaad zouden de restanten van dit kasteel uit zijn tijd stammen. Prachtig om de geboorteplek van een dergelijk historisch figuur zo te beleven in onze 21e eeuw, 10 eeuwen na zijn bestaan!

En hoe definitief de moderne constructies zijn? Dat zal alleen de tijd ons leren.

Nu al meer zien hoe dit tot stand is gekomen: klik hier