Over het Olympiapark in München

Het is al weer een tijdje geleden, maar ik wil graag nog vertellen over mijn tour door en vooral over het Olympiapark in München. Of, beter gezegd, mijn wandeling over het dak aldaar. In een eerder blog heb ik al eens geschreven over de onmogelijke opgave die men zich daar gesteld had: een open transparant dak, met zo min mogelijk schaduw. Zie dit blog

Al jarenlang, eigenlijk zelfs decennia lang ben ik gefascineerd door dit gebouw. Ik heb destijds weinig van de Olympische Spelen mee gemaakt, was net 6 jaar oud, maar bij wat ik zag, vond ik het dak toen al gaaf om te zien! Toen ontdekte ik eerder dit jaar een filmpje op You-Tube waarin mensen over dat dak lopen. Dat wilde ik ook! Ik houd van hoogtes en ik houd van die architectuur. Wat een geweldige combi voor mij!

Spannende constructie

Het hele dak van het Olympiapark in München is opgebouwd uit masten, kabels en spanners. Daarmee is op ingenieuze wijze een landschap van tentdaken over het gehele terrein getrokken. Soms zijn die tentdaken redelijk gelijkvormig, zoals boven het atletiek- en voetbalstadion, soms zijn ze ook wat afwijkender van vorm. Elke tent wordt gedragen door een grote stalen mast, en op spanning gehouden met kabels. In het geval van het atletiekstadion vormt een enorme rondlopende kabeltros de basis voor alle tien tenten bij elkaar. Aan beide uiteinden zit die tros aan een groot blok beton verankerd, dat meters diep in de grond is gestoken.

De dakvlakken zelf? Die zijn onderverdeeld met kleinere spankabels, die onderling min of meer vierkante vlakken van ± 3 x 3 meter vormen. Die rasters zijn dan de dragers geworden voor de kunststofplaten die de eigenlijke dakbedekking vormen. Voorwaar een zeer inventief systeem om een dak te bouwen. Ongelooflijk complex ook, want hoe hard moet je elke afzonderlijke kabel nu aanspannen? Zet je de ene teveel onder spanning, dan komt de andere te slap te staan. Om gek van te worden!

En toch staat het intussen al bijna 50 jaar. Hoewel de dakplaten al wel een keer vervangen zijn. De fabrikant gaf hier namelijk maar 30 jaar garantie op, en dan moet je vervangen hè? Dat is in de jaren 2008-’09 gedaan. De veiligheidseisen waren wel een tikkeltje aangescherpt sinds ’72. Destijds liepen de werklui ongezekerd over de al gespannen kabels. Verloren ze hun evenwicht, dan werden ze geacht om hun armen in de val te spreiden, en dan zouden ze vanzelf in het gespannen net van kabels blijven hangen. Tja… Het is een visie op veiligheid. Bij de renovatie is iedereen volledig gezekerd te werk gegaan.

 

De realisatie in 1972

In 1968 had een team architecten onder leiding van Günther Behnisch de prijsvraag voor de bouw van het Olympiapark in München gewonnen. Zij hadden het spectaculaire plan ingediend van de golvende daken. Maar ze wisten nauwelijks hoe ze het in elkaar konden zetten. Een bizarre situatie natuurlijk… Daarom hebben ze Dé specialist in tentdaken erbij gehaald, die een jaar eerder in Montreal al een verbluffend dak had gebouwd voor het Duitse paviljoen op de wereldtentoonstelling aldaar. Dat was Frei Otto, meer constructeur dan architect, maar geniaal op het gebied van gespannen constructies. En dat zelfs nog tot enkele jaren geleden, want pas in 2015 is hij gestorven! Kijk b.v. hier naar een kort filmpje over hem.

Het hele stadion is hoofdzakelijk op basis van maquettes in elkaar gezet. Eerst wat kleinere, en later een op een schaal van 1 op 20. Die besloeg van zichzelf al een groot oppervlak natuurlijk! Zo is dus dit hele complex eigenlijk handmatig in elkaar gespannen. Letterlijk een spannende aangelegenheid! Computers bestonden al wel, maar zijn slechts ingezet ter achteraf controle. De complexe berekeningen om de constructie vooraf vast te stellen konden deze apparaten nog niet aan.

Mijn wandeling over het dak

Bij de renovatie van het dak zijn er aanvullende veiligheidsvoorzieningen op het dak gemaakt om inspectie mogelijk te maken. Maar dan wordt een wandeling over het dak ineens ook mogelijk. Toch? Ik heb een website gevonden om mij aan te melden, en een reservering gemaakt. En een tijdje later stond ik dan een tikje onbescheiden met mijn neus vooraan bij de trap om de wandelgoot in te stappen. Volledig ingesnoerd in een veiligheidstuig, alle mogelijke losse zaken uit zakken verwijderd. Slechts wat om je nek kon hangen mocht mee naar boven. Zelfs je telefoon mocht alleen in een verzegeld hoesje mee naar boven…

En dan stap je het trapje op… En begint je bijzondere belevenis om zo langzaam langs die reusachtige spankabel omhoog te lopen. Ook elke tent heeft een looppad gekregen naar de top ervan, en op enkele konden wij naar boven lopen. Voortdurend gezekerd uiteraard, maar wel zeer steil omhoog lopend, bijna berg beklimmend steil… En dan sta je ineens bovenop zo’n tentpunt. En kun je langs de ene kant het geniale van het dak van heel dichtbij bekijken, en je langs de andere kant verwonderen over het grote knutselgehalte van de afsluitingen. Maar goed, dat laatste moge zo zijn, het dak staat er maar mooi!

“Spring maar eens!”

Werd ons op een bepaald moment geadviseerd. Dat wil zeggen, op en vooral binnen ons looppad, en nog steeds 100% gezekerd natuurlijk. Niet bang uitgevallen wilde ik dat wel eens proberen.. en wat denk je? Bij het neerkomen golfde het dak onder mij mee! En golfde zelfs nog een paar keer terug! Volstrekt logisch natuurlijk bij een gespannen constructie, maar dat realiseer je je pas later. Een waanzinnige ervaring!

Zo zou ooit bij hevige sneeuwval het totale dak 80 cm lager zijn komen te hangen.. En toen de sneeuw smolt? Wel, toen veerde het doodeenvoudig weer terug naar zijn uitgangspositie! Is dat geniaal of niet?

De hele wandeling over het dak duurde uiteindelijk maar een uur, maar het is voor mij een ervaring geweest die ik mij nog jaren zal herinneren! Ik ben opnieuw overweldigd door de genialiteit van dit dak. Daarom kan ik alleen maar zeggen: ga het zelf een keer ervaren! (of laat mij je eens meenemen?!)