Millennium Dome

Vlakbij Londen of zo je wilt erin staat de Millennium Dome, een kolossale structuur met een interessant tentdak. Ik ben een grote liefhebber van dat soort daken, mits deze goed geconstrueerd zijn. Voor een voorbeeld van hoe het moet, zie b.v. dit blog over het dak van het Olympisch station in München. En over hoe het juist niet moet hier.

Ligging en oorsprong van de Millennium Dome

De Dome ligt op een schiereiland in een grote meander van de Thames. Aan de overkant een ander “meander-eiland” waar de Docklands op zijn gesitueerd. Hier werd in de jaren ’80 een nieuw zakencentrum gebouwd, toen de dokken al jaren buiten gebruik waren geraakt. Het eiland van de Millennium Dome was tot eind jaren ’90 nog een braakliggend gebied.

Toenmalig premier John Major bedacht het plan midden jaren ’90, maar zijn opvolger Tony Blair vergrootte het plan aanzienlijk. Het zou een overdekt paviljoen moeten worden voor een grootschalige tentoonstelling ter viering van het Britse vernuft en het derde Millennium. Vandaar ook de oorspronkelijke naam. Als architect werd de befaamde Engelse (hoe kan het anders) architect Richard Rogers gevraagd.

Het is een geslaagde tentconstructie geworden, en die zijn er niet zoveel. Jammer genoeg kun je van de totaalopbouw tegenwoordig weinig meer zien, de koepel is aan de binnenzijde volledig gevuld met een concertzaal, de O2 Arena, ook tegenwoordig de officiële naam van het gebouw. Daaromheen is een winkelcentrum aangelegd, inclusief restaurants, cafe’s, een bowling en een bioscoop. Het is dus meer een uitgaanscentrum geworden.

Symboliek van de Millennium Dome

De Dome is een feitelijk een grote koepel, die de ronding van de bocht van de Thames volgt. De maatvoering en vormgeving is gebaseerd op de kalender. Het gebouw is in totaal 365 m in doorsnede: 365 dagen van het jaar. De koepel wordt gedragen door 12 gigantische stalen masten: 12 maanden van het jaar. En het topje van de koepel is 52 m hoog. Tjonge, waar doet dat aan denken? Dit is de symboliek ten positieve. Voor de hoogte van de masten kon men dan weer geen symbolische maat bedenken: 100 m, volstrekt willekeurig. Opvallend is trouwens dat continentale maten zijn aangehouden, en niet de in Engeland gebruikelijke voeten en yards.

Helaas is er ook een negatieve symboliek, geuit door critici. Die wordt natuurlijk niet zo enthousiast verspreid, zeker niet bij het gebouw zelf. De Dome staat op voormalig niemandsland, waar jarenlang chemisch afval was gedumpt door de nabijgelegen gasfabriek van Greenwich. Die grond moest natuurlijk eerst gesaneerd worden. Het werd “verkocht” als een goede investering leidend tot meer bouwgrond voor Londen. Vervolgens ontstond er met Greenpeace discussie over het doek voor de Dome. Dat zou uit PVC met een polyester-coating gemaakt worden. Dat vond de milieuorganisatie te belastend.

Vervolgens is er gekozen voor een doek van Teflon, het materiaal van de anti-aanbaklaag in pannen. Teflon, de handelsnaam van de stof die wij tegenwoordig kennen als PFAS. Dus de site die door chemisch afval uit de vorige eeuw is belast, is nu bebouwd met een stof die inmiddels algemeen wordt verafschuwd, en waarvan het gebruik zoveel mogelijk beperkt wordt. Interessante gang van zaken.

Opbouw van de constructie

Ondanks deze negatieve symboliek kan het gebouw toch rekenen op mijn enthousiasme. Zelfs het wat spijtige volledig dicht bouwen binnenin de koepel kan dat niet verhinderen. Hierdoor zijn nog maar enkele van de 12 masten volledig zichtbaar. Elders zie je masten dwars door vloeren steken of zelfs midden in een winkel opdoemen. Vreemd zicht, maar tegelijk knap hoe het is opgelost. Een schoenenwinkel (door mij niet specifiek bezocht) had van de kolom zelfs een element gemaakt om de fraaiste modellen op te tonen.

De masten zelf zijn conisch opgebouwd, dun beginnend, naar het midden toe dikker wordend en weer dunner uitlopend. Om de lichtheid van de constructie te versterken zijn ze samengesteld uit 8 in de conische vorm gebogen buizen, onderling verbonden met vierkante kokerprofielen. Aldus is een luchtig geheel ontstaan. Constructief is het even stijf als een massief geheel, esthetisch is het aanzienlijk fraaier, veel luchtiger en lichter. Precies wat je wenst als je een tentconstructie maakt.

Interessant is dat de masten niet op de grond zijn geplaatst, maar zich zo’n 10 m boven de vloer ineens opsplitsen in 4 afzonderlijke massieve kolommen. Zo is er een bredere basis voor de kolommen gecreëerd, hoewel dat constructief (in mijn ogen althans) niet nodig zou zijn.  Het voegt weer wel wat toe aan de lichtheid van de constructie. Uiteindelijk zijn de masten, zelfs op het smalste punt aan de onderzijde, nog steeds bijna 2 m in doorsnede. Door deze opsplitsing ontstaan aanzienlijk dunnere voeten.Ik vind het persoonlijk erg elegant en spannend.

Een gespannen constructie

Zo’n tentdak kan alleen maar functioneren als het goed op spanning staat en als de spanning evenredig over het doek wordt verdeeld. Dat kan hopeloos misgaan, zoals uit diverse daken al eens is gebleken, zoals b.v. het volledig mislukte dak van het Olympisch stadion in Montreal (zie ook dit blog) Bij de Millennium Dome is dat echter prima gelukt. Het heeft geleid tot een woud aan kabels zowel op als onder het dak. Onder het dak net zo noodzakelijk, gelet op de flauwe helling van de koepel. Zou het alleen aan de bovenkant gespannen zijn, dan bestaat de kans dat het doek op klapt door zuiging bij bepaalde wind.

Toen ik er onlangs zelf was, heerste er een zeer forse wind, ik vermoed zelfs van een geringe stormkracht. Frappant was dat het doek inderdaad bewoog en dat je de kabels zag klapperen. Binnen dus! Het toont de noodzaak voor deze binnen spanconstructie eens te meer aan!

Rooftop Walk

Een van de spannendste dingen die je bij de Millennium Dome kunt doen, is een rooftop walk. Dat wil zeggen, je kunt zelf over de koepel heenlopen. Uiteraard volledig gezekerd en onder voortdurende begeleiding. En met mijn aan hoogtelust grenzende avontuurlijke instelling wist ik meteen nadat ik deze mogelijkheid ontdekt had: dat ga ik doen. En inderdaad, het is er van gekomen. Zelfs met z’n tweeën terwijl mijn vriendin wel degelijk hoogtevrees heeft. Maar met de veiligheidsvoorzieningen ging dat prima.

Het pad omhoog bleek geen vast pad, maar ook een aan de masten opgehangen doek. Je hebt dus letterlijk geen vaste grond onder je voeten, maar een bewegend membraan. Dat loopt grappig en onwennig in het begin, alsof je in het Lunapark loopt. Eenmaal gewend stap je redelijk soepel omhoog in je eigen ritme.

Boven kom je op een vast terras, waar je onaangelijnd bent en foto’s kunt maken. Dat mag formeel niet op de klim en afdaling, vanwege het gevaar van vallende apparaten. Ook dat terras is weer opgehangen aan de masten. En goed stabiel, wat ook weer een prestatie van formaat is.

Het is een geweldig klim geworden, misschien nog wel spectaculairder met die wind dan in perfecte weersomstandigheden. We hebben nu ervaren dat zelfs in deze redelijk extreme omstandigheden de constructie volledig stabiel is.

Dankwoord

Tenslotte een woord van dank aan mijn trouwe volger G, die mij enige tijd geleden spontaan van een zeer gewaardeerde sponsorbijdrage voorzag voor mijn blogs. Hij meldde mij deze met plezier te lezen, erg leuk om te horen, maar tevens bekende hij zich daardoor een beetje een voyeur te voelen. Hij wilde mij daarvoor compenseren, of bedanken, en besloot mij een bedrag te schenken. Van dat bedrag heb ik deze geweldige wandeling over de Millennium Dome gemaakt. Dus G: Thank you!