Het grootste stadion ooit?

Een blog over het grootste stadion ooit ontworpen, echter nooit gebouwd… Kan dat? Ik wil het eens hebben over het Deutsches Stadion, in 1937 ontworpen door Albert Speer. Speer, de favoriete architect van Hitler, en later zelfs zijn minister van bewapening.

Reichsparteitagsgelände

Vanaf 1934 bemoeide Speer zich intensief met de inrichting van het terrein in Nuremberg, waarop jaarlijks de grote Partij-manifestaties gehouden werden. Het terrein moest worden ingericht op de enorme aantallen toeschouwers die daarop af kwamen.

Niet alleen verrees er een kolossale congreshal, voor maar liefst 50.000 toeschouwers (zie ook dit blog) maar er werd een hele reeks gebouwen ontworpen.

Een eretribune op het Zeppelinveld, als decor voor de parades en redevoeringen.

Deel van de eretribune.

Een stadion voor de Hitlerjugend, een nóg groter paradeterrein en een enorme avenue die daar naar toe leidt. En tenslotte het grootste stadion ooit ontworpen. Een stadion voor niet minder dan 400.000 toeschouwers! Het werd ontworpen, maar nooit gebouwd.

Hoewel, het is niet zo dat er nooit aan gebouwd is. Er is wel degelijk aan gebouwd, het is alleen nooit uit de grond gekomen. Het grondwerk is uitgevoerd, er is een enorme bouwput gegraven voor de funderingen. In de waanzinnige hoop dat de oorlog voor Duitsland positief ten einde zou komen, lees, dat Duitsland de oorlog zou winnen, is die bouwput zelfs gedurende de hele oorlog droog gehouden. En je kunt je wel voorstellen wat voor bouwput dat was…

Ontworpen maar nooit gebouwd?

Speer verwees vaak naar het Atheneum, het stadion van Athene, als hij over zijn ontwerp sprak. Uit de ontwerptekeningen spreken echter veel meer Romeinse invloeden, zoals het Circus Maximus in Rome. Dat was destijds de grootste renbaan / arena ooit, met ruimte voor 180.000 toeschouwers. Het Deutsche Stadion zou een mix van diverse elementen worden, allemaal ontleed aan de Oudheid.

vogelvlucht van het stadion

Het grootste stadion ooit zou hoefijzervormig worden. Tegen de rechte kant van het hoefijzer zou een enorm plein verrijzen, omgeven worden door zuilenrijen. Vergelijkbaar met de tempelpleinen uit de oudheid. De hoogte van de zuilen zou relatief bescheiden geweest t.o.v. het stadion zelf, maar de zuilen zouden nog steeds zo’n 15 m hoog geweest zijn.

De buitenwanden van het stadion zouden ca 100 m hoog worden om 5 rangen zitrijen te dragen. Daartoe zouden enorme granieten kolommen opgetrokken worden, die vanaf ± 80 m hoogte door tongewelven zouden worden overspannen. Daarop zou de laatste rang gebouwd worden. Om de enorme mensenmassa snel toegang te bieden zouden in elke kolom snelliften gebouwd worden, voor ca 100 personen elk.

ca 100 m hoog!

Testzone

Er werd een complete testsite ingericht om de bouw van het stadion en de eigenschappen ervan uit te testen. Speer had bedacht om het stadion met geprefabriceerde elementen samen te stellen, om daarmee de bouwtijd in te korten. Het hele stadion had namelijk al in 1943 klaar moeten zijn!

Op dat testterrein zijn lange rijen beton blokken geplaatst, bedoeld als steunen voor balken. Op die steunen zijn houten test tribunes gebouwd die een schaalmodel op ware grootte vormden. Daarmee konden de zichtlijnen en de akoestiek van het nieuwe stadion beproefd worden. Speer heeft deze locatie enkele malen samen met Hitler bezocht.

een resterend deel van de testzone

Het hout van die tribunes is natuurlijk allang verdwenen, maar de betonnen blokken liggen nog steeds op de heuvelwand. Die heuvelwand die was gekozen vanwege de vrijwel identieke helling die het Deutsche Stadion had moeten krijgen. Zie ook dit blog (in het Duits) over deze testzone.

Gebruik na voltooiing

Het reusachtige stadion zou niet alleen voor binnenlandse spektakels of sportwedstrijden bestemd zijn. Hitler had bedacht dat dit het toekomstige Olympische stadion zou worden. Duitsland zou na de eindoverwinning in de oorlog, de nieuwe wereldmacht zijn, die haar wil aan de wereld zou opleggen. Daar kwam in zijn visie het organiseren van alle toekomstige Olympiades “automatisch” bij.

Zover is het natuurlijk nooit gekomen. Zoals al aangegeven is het gebouw nooit werkelijk uit de grond gekomen. En dat is misschien maar goed ook. Zeker als je die ook niet afgebouwde congreshal voor “slechts” 50.000 toeschouwers ziet. Die hal voor zou klein en bescheiden van omvang zijn geweest naast dit enorme Deutsche Stadion voor een publiek van 400.000 mensen.

En zou het een mooi gebouw zijn geworden? Als kopie van gebouwen uit de Oudheid, opgeblazen tot megalomane proporties zou het dat mijns inziens zeker niet geweest zijn….

Tegenwoordig

Een gebouw dat nooit uit de grond kwam, dat dus niet bestaat, is natuurlijk niet te bezoeken. Dat maakt dit blog ook wat vreemd. De bouwput is na de oorlog in no-time vol gelopen met water. Het aldus gevormde meer is idyllisch bekend komen te staan als de Silbersee, het zilveren meer. Een romantische benaming voor de put waarin niet alleen het oorlogspuin van Nuremberg is gestort, maar ook allerlei ander afval.

dodelijk “romantisch”

Zelfs chemisch afval: zwavelwaterstoffen. Met als gevolg dat het water zo giftig is, dat je kunt overlijden als je erin gaat zwemmen. In de loop der jaren zijn er maar liefst 50 zwemmers aldus overleden! Bepaald niet het glorieuze lot dat Speer en Hitler ooit hadden bedacht voor deze plek…

Heeft de geschiedenis wraak genomen voor hun wanstaltige dromen?

(foto’s in dit blog zijn ontleend aan deze film en wikipedia)