Onlangs was ik in Milaan. Ongelooflijk maar waar: voor de eerste keer. Natuurlijk wordt je dan overweldigd door de grote en bekende monumenten van de stad: de Dom, de beroemde winkelgalerij, waar je je reisbudget aan een enkel tasje in honderdvoud uit kunt geven, het hertogelijk paleis, met 9 musea, enzovoort. Maar misschien wel de mooiste ontdekking was wat vrijwel onvermeld blijft in alle informatie die je tot je krijgt bij het voorbereiden. Tot wij in een kerkje met een plaatselijke gids in contact kwamen die ons dé tip gaf: St. Maria presto San Satiro.

Een koorpartij van Bramante, met een bijzonder perspectief werd ons voorgespiegeld. Nou ja, Bramante, als grandioze architect van de Renaissance, is altijd de moeite waard, dus wij zijn op zoek gegaan. Het kerkje bleek vrijwel om de hoek van het Domplein te liggen, maar het was nog lastig om de ingang te vinden.

Helaas heb ik in dit geval de reisgids toch helemaal erop nageplozen en het geheim van dat kerkje al ontdekt. Ik werd weliswaar nog steeds overrompeld toen ik binnenkwam, maar het effect had nog zoveel grandiozer kunnen zijn, als ik niet had geweten wat ik zou gaan zien.

En eigenlijk zou dat het einde van dit blog moeten betekenen…Immers laat jezelf verrassen, als je er ooit komt.

Uiteraard laat ik het er echter toch niet bij. Ook al omdat het effect sowieso overrompelend is, en ik nu ook niet verwacht dat al mijn lezers onmiddellijk naar Milaan zullen afreizen om dit te gaan bekijken.

Je komt het kerkje binnen door een tamelijk alledaagse barokke gevelpartij. Een beetje 13 in een dozijn. Eenmaal binnen sta je in het schip met 4 pilaren en 5 bogen, met daarover een karakteristiek Renaissance-cassetteplafond, hoewel geen echte cassettes, maar geschilderd in trompe l’oeil, het lijkt diepte te hebben maar is gewoon geschilderd, een imitatieschildering van een ander soort dan waar ik het eerder in een ander blog over had (zie imitatie).

Je komt midden in het kerkje binnen, en neemt het interieur in je op: 5 traveeën (5 bogen) in het middenschip en 3 bogen in het koor. Tja, ach het ziet er wel aardig uit, maar ook weer niks werkelijk bijzonders of spectaculairs….toch?

Totdat… Je door het gespannen koord verwezen word naar de zijbeuk om richting de achterzijde van de kerk te lopen. De banken in het schip zullen wel zijn voorbehouden aan gelovigen tijdens de dienst. Maar dan kom je uit de zijbeuk in de dwarsbeuk en krijgt zicht op het altaar en het koor van de kerk, zoals dat heet in kerkelijke bouwkundige termen.

En daar wordt je op een geweldige manier te grazen genomen door je eigen grijze hersenmassa. Want je ziet diezelfde 3 bogen die je bij binnenkomst in de kerk zag, maar er klopt ineens geen bal meer van… Hè? Wat gebeurt hier nu, denk je onmiddellijk.

Welnu, wat er gebeurt is dat je geconfronteerd wordt met een fantastisch perspectief, dat je vanuit de verkeerde hoek ziet. Die 3 bogen die je vanaf de entree waarnam, en die zo fraai en logisch de bogen van het middenschip leken te vervolgen, blijken niets meer of minder te zijn dan een reusachtig perspectief, bedoeld om de illusie van diepte in de kerk te wekken.

Ga je er nog dichter naar toe, dan ontdek je, dat de gesuggereerde diepte van, laten we zeggen, 3 x 5 meter, dus ca 15 meter in werkelijkheid slechts 90 cm bedraagt! Bramante heeft er met zijn perspectivisch inzicht voor gezorgd dat je de indruk hebt in een fors diepere, langere kerk te staan dan in werkelijkheid het geval is.

Deze fabelachtige kunstgreep was noodzakelijk omdat de kerk niet dieper gebouwd kon worden, vanwege een achterlangs lopende straat. Wat een geweldig effect! Je moet echt alles op alles zetten om het met je grijze hersenmassa te volgen. Je hoofd wil er gewoon niet aan, dat het maar 90 cm diep is, en doet er alles aan om je te laten geloven dat het meer is, maar als je het vanuit deze zijkant bekijkt, en je laat je niet bedotten door de illusie dan kun je ervaren hoe onvoorstelbaar ondiep dit kerkkoor eigenlijk is.

Ik vond het een fascinerende ontdekking. Milaan barst natuurlijk van geweldige architectuur, maar dit staaltje Renaissance-gezichtsbedrog was voor mij beslist een hoogtepunt van de reis. Onverwacht, verrassend en intrigerend!