Sommige gebouwen zijn van eeuwigdurende waarde, en heel incidenteel blijft een gebouw ook eeuwig in gebruik. In hoeverre dat eeuwig ook oneindig betekent blijft dan altijd een onbekend gegeven, maar eeuwig in de letterlijke betekenis, van eeuwen en eeuwen in gebruik gaat het wel op.

Eén zo’n gebouw bezocht ik onlangs weer eens. Wereldberoemd: het Pantheon in Rome. En wat een gebouw is het toch eigenlijk. Iedere keer weet het mij weer in zijn greep te krijgen, vanaf het moment dat ik onder de magistrale koepel binnen stap.

De magistrale koepel die door een Romeins architect, de naam is ons niet overgeleverd, in de 2e eeuw na Christus is gerealiseerd en nu dus al zo’n 1900 (!) jaar overeind staat! Niet alleen is het een magistraal architectonisch gebaar, maar ook een ongelooflijk technisch hoogstandje. Immers, de koepel is van beton opgetrokken, maar dan in ongewapende versie, wapening kenden de Romeinen nog niet.

43 m in doorsnede, liever eigenlijk spreek ik van 150 voet, dat is een fraaiere maat en sluit aan de bij geometrische genialiteit die de Romeinen hadden. En het mooiste is dat het ook precies die 150 voet hoog is. Met andere woorden, in het gebouw past precies een bol van die maat.

Als je je probeert voor te stellen hoe dat gebouwd is, dan krijg je pas echt respect voor de bouwtechniek uit die tijd. Beton is een vloeibaar goedje met een forse massa. Tegenwoordig gaat men uit van 2400 kg per kubieke meter. Dat zal destijds wat minder geweest zijn overigens, de Romeinen gebruikten lichtere korrels en toeslag dan wat wij tegenwoordig aan grind gebruiken.

Maar dan nog: een koepel van 43 m hoogte en doorsnede, heeft alleen al een omtrek van 2 x pi x r = 2 x 3,14 x 21,5 = ca 135 meter lengte. Stel dat de koepelwand daar 1 m dik is, en een kubieke meter ongeveer 2000 kg weegt. Dan hangt er alleen op die eerste meter koepel al 270 ton beton! Op een hoogte van 21,5 m… En in vloeibare toestand er opgegooid! Om dat op te vangen vraagt een enorme bekisting met dito ondersteuningen. En de nodige kennis om dat geheel stabiel te houden. En die wand is daar nota bene veel meer dan een meter dik! En dan gaat de koepel nog eens 21,5 m hoger de lucht in!

Het zijn ongelooflijke cijfers…  De bouwmeester / architect van die tijd moet een even diep vertrouwen in het eigen kunnen gehad hebben, want het gieten is 1, het ondersteunen is 2, maar het weghalen van de bekisting is 3! Gokken dat “het wel goed zal gaan”? Dat geloof ik niet! Niet als je je een beetje verdiept in de Romeinse bouwtechniek. En niet midden in Rome, voor een tempel die in opdracht van keizer Hadrianus zelf gebouwd wordt…

Ach ja, nog een vraagje: hoe zijn al die tonnen beton eigenlijk naar boven gekomen? In emmertjes? Ik denk het niet, maar de geschiedenis hult zich in stilzwijgen, leidend tot grote raadsels voor ons.

Oftewel, dit hele geval, die fabelachtige koepel, is het product van een staaltje rekenkunde en bouwtechniek, waar wij nog jaloers op kunnen zijn.

Inderdaad is de koepel dan ook tot in de 19e eeuw de grootste ter wereld gebleven, en kon pas overtroffen worden met gewapende constructies of in staal. Zelfs die andere gigantische koepel in Rome, van de St Pieter blijft binnen de straal van die van het Pantheon!

Een hilarisch gegeven, maar evenzo slim bedacht is dan nog dat de koepel niet helemaal dicht is. Bovenin, de laatste 9 m van het gewelf, is open gebleven. De reden? Daar zou te veel beton horizontaal komen te hangen, dat was niet-realiseerbaar, dat zou onherroepelijk instorten. /zodoende is dat deel open gelaten, leidend tot het hilarische gegeven dat het binnen kan regenen!

Ik wens iedereen toe om het Pantheon in de regen te bezoeken. In het midden van het gebouw regent het dus! Het gebouw is er destijds op voorbereid, middels fraaie schrobputjes is de vloer! Waarna het regenwater door de Romeinse riolen wordt afgevoerd.

Het intrigerende is nog wel dat je niet eens of nauwelijks in de gaten hebt dat het binnen regent! Bij een doorsnede van het oog / oculus van 9 meter tov 43 m doorsnede van het gebouw valt er slechts op ca 4,5% van het totale vloeroppervlak regen! Ruimte genoeg om droog te blijven!

Ik heb het met mijn gasten weer mee mogen maken… weliswaar een miezerbuitje, maar regen voelen in een gebouw, en dat doodgemoedereerd ondergaan blijft een wonderlijke ervaring!

Zo staat het Pantheon al 19 eeuwen in al zijn klassieke eenvoud, genialiteit en kracht midden in Rome. Er zijn nog zoveel meer verhalen over te vertellen, daar kunnen nog wel een paar blogs aan gewijd worden. Wie weet…