De vesting Langres

De vesting Langres in het Noord-oosten van Frankrijk, kent een millenia-oude geschiedenis. Daardoor toont de vesting een prachtige dwarsdoorsnede van de vestingbouwgeschiedenis door deze vele eeuwen heen. Ik ga in dit blog op enkele van deze aspecten nader in.

Oorsprong en positie van de vesting Langres

De stad Langres had ooit een belangrijke regionale functie, vanuit de Romeinse tijd. Het is zelfs een van de oudste bisdommen van Frankrijk, uit de 3e eeuw.

Over de oorsprong van de vesting is maar weinig bekend, er zijn geen geschreven bronnen over, en archeologische data ontbreken eveneens bij mijn weten. Desondanks is wel zeker dat al in de Gallische periode, nog vóór de komst van de Romeinen hier een versterkt “oppidum” heeft gelegen. Het was dan ook een perfect te verdedigen plek. Het ligt bovenop een langgerekt plateau dat aan de lange oost- en westkant, evenals aan de korte noordkant steil afloopt. Alleen aan de zuidkant is er een verbindende tong naar het omliggende landschap.

Het fraaie aan de vesting is dat je dat tegenwoordig nog steeds zo kunt ervaren. Er is maar weinig op de flanken bijgebouwd. Na de verovering door de Romeinen, onder leiding van Julius Caesar werd de vesting razendsnel omgebouwd tot Romeinse versterking. Daar is heden ten dage nog een imposant restant van te vinden in de vorm van de voormalige stadspoort.

Gallo-Romeinse poort

Niet direct gebouwd na de verovering, maar pas na 30 jaar bezetting en romanisering van Gallië vormt deze poort een fraaie getuigenis van de Romeinse architectuur in Langres. In korte tijd lijkt het erop dat er een redelijk stabiele vrede is afgedwongen, want de poort toont een nauwelijks defensief aanzien, meer een monumentaal, prestigieus aanzien. 2 grote bogen gaven direct toegang tot de stad, komend uit de richting van (tegenwoordig) Reims.

Naast de bogen pilasters, aan de buitenzijde zelfs dubbel. Deze zijn voorzien van fraaie cannelures (“groeven”) en een prachtig Korinthisch kapiteel. De poort wordt bekroond door een rijk gedetailleerde kroonlijst. Dit element is echter grootschalig gereconstrueerd bij een restauratie in de 19e eeuw, het was vrijwel volledig verdwenen. Verdwenen doordat er geen noodzaak, noch interesse was om dat tijdens het militaire gebruik van de poort te handhaven of onderhouden.

Deze poort schijnt al in de 3e eeuw dichtgemetseld te zijn, toen de stabiliteit van het Romeinse Rijk werd bedreigd van buitenaf. Hij werd deel van de vestingmuren en verloor de toegangsfunctie.

De muren van de vesting Langres

Langs de gehele oude stad zijn vanaf de 3e eeuw muren opgetrokken, telkens verbeterd als er weer nieuwe ontwikkelingen waren. Je kunt de gehele muur overlopen, helemaal rond de stad. Opvallend zijn de sprongen in de muur, grofweg elke 100 m. Deze lijken volstrekt niet logisch, maar zijn dat vanuit verdedigingsmotief wel degelijk: deze voorkomen dat een aanvaller zich ongezien tegen de muur kan ophouden. Vrij vertaald: deze sprongen in de muur heffen de dode hoek op, die beschutting aan aanvallers kan bieden. Een principe dat tot uiterste efficiëntie werd doorontwikkeld tot in de 18e eeuw.

Evenmin is het verloop van de bovenzijde van de muur toevallig. Dit vormt een opvallend profiel: aan de bovenzijde afgeschuind, daarna in een flauwe hoek aflopend over  40 cm, een vertikale sprong naar beneden van ± 10 cm en weer een flauw verlopende deel. Het doelbewuste van dit verloop ontdekte ik toen ik een paar foto’s aan het schieten was van de omgeving. Het bleek dat ik heerlijk op mijn gemak tegen, c.q. half op de muur kon hangen. Dat wat nader verkennend en mij voorstellend dat ik een ouderwets vuurwapen, een musket, of zoiets vast zou hebben, ontdekte ik dat dit profiel perfect is om langdurig over de muur uit te kijken. Militair vertaald: in een waakzame houding de muur te bewaken. Grappig dat je zoiets ontdekt door het schieten van enkele foto’s!

De 15e eeuw…

Vanwege de belangrijke functie van de stad Langres, aan de grens met aartsvijand, het Heilige Roomse Rijk Duitsland en tevens Zwitserland werden de vestingwerken bij veranderende omstandigheden snel aangepast. Dergelijke omstandigheden deden zich eind 15e eeuw voor. De machtige stad Constantinopel was in 1453 door de Turken belegerd en ingenomen. Terwijl de stad als 100% onneembaar gold, vanwege b.v. de dubbele gordel aan stadsmuren, van ongekende hoogte. Hoe kon dat gebeuren? Wel, dat kon gebeuren door de verschijning van een nieuw revolutionair wapen op het militaire toneel: het kanon. Het vuurwapen, met ongekende kracht.

De verovering van Constantinopel heeft destijds een schokgolf door Europa gezonden, en machthebbers begrepen meteen dat het kanon een game-changer was. Maar wat kun je ertegen doen? Nou, bijvoorbeeld dikkere muren gaan bouwen…tot wel 7 meter! En grotere torens, met platforms waarop je als verdediger de nodige kanonnen kunt opstellen, om de vijand te beschieten.

Betekenis voor de vesting Langres

In Langres zijn die torens al heel snel gebouwd. De eerste al in 1470, amper 17 jaar na de val van Constantinopel! Het toont andermaal het toenmalige belang van de stad. Enkele van deze torens kun je tegenwoordig bezoeken. Wat dan op valt is dat deze weliswaar in het eind van de 15e, en het begin van de 16e eeuw gebouwd zijn, maar dat er is teruggegrepen op een massieve, zware architectuur.

Deze doet heel sterk denken aan de architectuur van een paar eeuwen eerder, b.v. de eerste Cisterciënzer (klooster-)architectuur. Vanuit verdedigingsoogpunt is de robuustheid natuurlijk volledig te begrijpen. Maar ik vond de gelijkenis met deze veel oudere architectuur toch opvallend. Zeker in een periode dat de Gotiek zijn hoogste graad van frivoliteit had bereikt. Zie b.v. ook dit blog over de Lonja de la Seda

Latere functie en aanpassing

Een van die machtige verdedigingstorens in de muur van de vesting Langres is de Navarra toren. Gebouwd omstreeks 1520 voert deze de verdedigingslinie richting het Zuid-westen. Hij is onderverdeeld in 3 niveaus: een diep niveau, dat maar enkele meters boven het begin van de muur uit komt, een middendeel en een bovenzaal. De onderste 2 zalen zijn van het robuuste type, met een zware middenkolom, die uitwaaierende gewelven draagt. Machtig om te zien! Maar de bovenzaal is pas in 1830 gerealiseerd, toen de toren haar verdedigingsfunctie langzaam begon te verliezen, de artillerie was te krachtig geworden voor deze vorm van verdediging.

De toren werd voorzien van een gigantisch dak met een imposante houtconstructie.

Want de verdedigingsfunctie werd verlaten, maar het werd de opslag voor het buskruit van de vesting: poedertoren. Dat kruit moest uiteraard droog gehouden worden, een dak was dus noodzakelijk. De balkenconstructie is een indrukwekkend geheel. Enkele gigantische balken vormen de dragende basis, waarop met kleinere balken de nodige opstand voor een fatsoenlijk schuin dak is gecreëerd. Dat dak zou in 1830 zijn gebouwd. Het is een volledig traditionele spanconstructie, zoals eeuwen toegepast. We kennen dergelijke constructies uit de middeleeuwse kathedralen en kastelen, en ook latere gebouwen van diverse aard.

In het geval van deze toren in de vesting Langres is een grappig gegeven te ontdekken: Op diverse balken staat de afmeting geschreven in krijt. Ja? En? Wel, die afmeting staat in centimeters: b.v. 30 x 30 cm. Nogmaals: Ja? En? Dit moet een van de eerste vermeldingen zijn van (centi-)meter-maten. Immers, deze zijn pas in de tijd van Napoleon (in zijn opdracht) ingevoerd. Voor ons tegenwoordig volstrekt logisch, destijds nog een revolutionaire vernieuwing! Leuks dat je zoiets dan toch ook ontdekt.

Wandeling over de muren van de vesting Langres.

Zoals gezegd, je kunt de muren volledig over wandelen, en zo een goede indruk verkrijgen van de vesting. Het is een leuke en aangename wandeling, die je niet alleen een goed zicht biedt op de vestingmuren, maar ook mooie vergezichten op de omgeving, met als je geluk hebt op een heldere dag zelfs een blik op de Alpen in de verre verte. Maar bovenal is het ook aangenaam, omdat deze vesting, ondanks zijn roemruchte geschiedenis, maar door weinigen wordt bezocht. Je zult je dus nooit door een invasieleger van toeristen een weg hoeven banen. Hier geen toeristen-belegering zoals b.v. Carcassonne, een verademing!

 

Ik heb de afgelopen tijd de vesting met vele uiteenlopende gezelschappen bezocht en ben er erg van onder de indruk geraakt. Zozeer, dat ik het als vast punt in mijn Lotharingen-reis heb opgenomen. Wil je die vesting ook eens samen met mij ontdekken? Vraag dan snel informatie aan over een nieuwe Lotharingen-reis. In 2025 gaat die er zeker komen! Je kunt ook hier een kijkje nemen: Lotharingen.