de kathedraal van Doornik
Onlangs heb ik (weer eens) de kathedraal van Doornik bezocht. Doornik of Tournai in het Frans is een wat onbekende plaats, maar met een geweldige geschiedenis. In een korte periode zelfs nog hoofdstad van het Merovingische Francië / Frankrijk geweest! Maar dan praten we over de 5e eeuw.
Een stad met een dergelijke geschiedenis heeft natuurlijk een kathedraal. Dat is er in het geval van Doornik zelfs een met Unesco-status. Een enorm gebouw, opgetrokken in de karakteristieke lokale Doornikse steen. En daar wil ik het eens over hebben.
Het imposante silhouet van de kathedraal
De hoeveelste kathedraal van Doornik?
Tja, dat is in het geval van zulke oude steden altijd fascinerend. Er zijn er op dit plek tenminste 4 aan de huidige kathedraal vooraf gegaan. Het voert te ver om een opsomming in detail te geven, maar het begon als een eenvoudig kerkje in een Romeins gebouw. De Merovingers van de 5e eeuw maakten er een 3-beukige kerk van, pardon, kathedraal, want vanaf dat moment was er een bisschop aan verbonden. Koning Childerik in eigen persoon en residerend in Doornik stelde deze bisschop aan. In de Karolingische periode in de 9e eeuw werd de kerk opnieuw vergroot
Tot men in de 11e eeuw begon met de bouw van de kolossale Romaanse kathedraal, waar tegenwoordig nog het schip en het transport van bewaard zijn gebleven. Maar daarmee was de bouwgeschiedenis van de kathedraal nog niet voltooid, want: in de 13e eeuw werd een volledig nieuw koor in gotische stijl opgetrokken. Een gotisch schip, het was ongetwijfeld gepland, is er nooit meer van gekomen. Het Romaanse transept en schip is altijd blijven staan. Dat gotische schip was daarmee wel een van de eerste dat zo ver naar het noorden werd gebouwd, een teken van de ontwikkeling en het belang van de stad Doornik.
Dat brengt het totaal op zeker 6 voorgangers van het huidige gebouw. Voorwaar een imposante bouwgeschiedenis! Die geschiedenis was overigens niet ten einde, maar latere aanpassingen zijn wat bescheidener van aard, en omvatten niet meer een volledig nieuw gebouw.
Het Romaanse deel.
Het Romaanse schip vormt een fraaie opeenvolging van Romaanse bogen, 10 stuks achter elkaar. Deze worden onderling gescheiden door zware kolommen in de schitterende warm-grijze Doornikse steen. Boven deze bogenrij is een grote tribune-galerij gelegen, waar nog eens een massa mensen op kon plaats nemen om de diensten bij te wonen. Daarboven dan weer een klein triforium en de gebruikelijke kleine rondboogvensters uit de Romaanse stijl.
Het imposante Romaanse schip
Oorspronkelijk werd het schip afgesloten met een vlak houten plafond, waarschijnlijk rijk beschilderd, zoals b.v. in Hildesheim (zie b.v. dit blog), maar dit werd in de 18e eeuw verwijderd en vervangen door stenen gewelven. Dat doet nu eigenlijk wat vreemd aan. Net als het roosvenster in de westgevel, dat hier in de 19e eeuw pas werd geplaatst.
Het indrukwekkende transept heeft maar liefst 5 torens! Het imposante silhouet markeert het stadsbeeld en is al van veraf herkenbaar. Er zijn niet zoveel kathedralen met een dergelijke rijkdom aan torens. Ik ken eigenlijk maar 1 andere kathedraal: die van Speyer in Duitsland. Om zo’n woud aan torens te bouwen heeft men destijds diep in de buidel moeten tasten! De kap van de centrale toren is gedateerd op 1158 met jaarring onderzoek. Het zou de oudste kap zijn in Europa! Laten we hopen dat men voldoende maatregelen heeft genomen tegen brand, zoals helaas wel bij de Notre Dame in Parijs is gebeurd.
Het Gotische koor
Dit werd vanaf 1243 opgetrokken, en was de eerste fase van de vervanging van het Romaanse gebouw in een Gotisch. Het werd nota bene al voltooid omstreeks 1260. Dat is voor de middeleeuwen een waanzinnig korte bouwtijd! En het is ook niet bepaald een klein en eenvoudige onderdeel van de kathedraal. De lengte bedraagt al zo’n 58 meter, voor het koor alleen? En de hoogte is weliswaar wat minder imposant, maar toch nog steeds een aardige 33 m.
Helaas blijkt het koor niet geheel stabiel te staan, vermoedelijk vanwege de wat zachte ondergrond op de oevers van de rivier de Schelde, die dwars door de stad stroomt. Wilde men te snel resultaat zien een heeft men de funderingen daarbij onvoldoende aandacht gegeven?
Huidige staat van de kathedraal van Doornik
Vanaf het midden van de jaren ’90 werd duidelijk dat de kathedraal weer een grote restauratie moest krijgen. Door alle verouderde industrie in de omgeving was de kathedraal sterk vervuild geraakt, en daarnaast speelde de stabiliteit van het koor weer op. Intussen is het Romaanse schip en het transept op een bewonderenswaardige wijze gerestaureerd, en het straalt je tegemoet. De torens tekenen zich weer fris en strak af tegen de hemel.
Het koor daarentegen is nog steeds niet gerestaureerd. Er zou een grote voorstudie inmiddels zijn afgerond, maar wanneer de uitvoering ervan volgt? Niemand die het mij kon vertellen. Intussen is het hele koor wel opgespannen met kabels, stutten en balken, zowel binnen als buiten. Een grote storm in 1999 zou de stabiliteit nogmaals sterk op de proef gesteld hebben, en men wil koste wat kost voorkomen (uiteraard!) dat het gebouw bezwijkt. Maar moet je het dat laten staan in de staat zoals het nu staat?
Het Gotische koor: overal steigers, maar geen restauratie
Bestaande ellende
Ik heb er eens kritisch naar gekeken, en dan schrik je: een dakkapel op het dak is zwaar verrot en het luik ontbreekt volledig. Vogels kunnen lekker naar binnen vliegen en daar nestelen. En als er iets slecht is voor het houtwerk… Een grote flap lood is opgewaaid, het dakbeschot is zichtbaar. Evenmin bevorderlijk voor de kwaliteit van het hout, dat in de regen kletsnat wordt en naar binnen kan lekken. Ramen waarin complete panelen ontbreken en waar trekstangen dwars doorheen gestoken zijn. Oude rooster als bescherming voor de vensters waarin de vogelpoep handen dik ligt opgestapeld. Het ammoniak vreet het loodwerk echt wel aan hoor! Oh, en de bomen die her en der in het muurwerk groeien komen daar nog bij. Bomen hè! Ik praat niet over mosgroei…
waar is het luik?
opgewaaid lood, bloot dakbeschot???
Waarom zoveel vogelpoep?
een boom in de muur?
Het zijn stuk voor stuk zaken die relatief eenvoudig opgelost kunnen worden en waarmee gevolgschade kan worden voorkomen. Gevolgschade die alleen maar leidt tot stijgende restauratiekosten en verlies van authentiek materiaal (nog veel belangrijker!) Waarom doet men daar niks aan? Ik snap dat in afwachting van een grote restauratie er geen sommen geld worden uitgegeven, maar het reguliere schoonmaken en onderhoud hoeft dan toch niet te worden opgeschort? Verdorie nog an toe, het is een Unesco-beschermd monument, het is een van de geweldigste kathedralen überhaupt, dan mag zoiets toch niet voorkomen?
Ik hoop maar dat zeer spoedig de grote restauratie van dit deel van de kathedraal zal beginnen, en dat we langzaam uit kunnen kijken naar de heropleving van dit geweldige gebouw.
