Durham

Een minder bekende kathedraal in Engeland is die van Durham. Ten onrechte zou ik zeggen, want deze kathedraal is een parel van Normandische architectuur!

Normandisch bouwprogramma

Toen Willem de Veroveraar in 1066 Engeland veroverde en koning werd, betekende dat geenszins dat hij direct als koning geaccepteerd werd. Integendeel, er bleven talloze verzetshaarden in het land tegen deze indringen uit het vijandige Normandië. Hoe los je dat op als kersvers nieuwe heerser? Willem deed dat door in het land een enorm bouwprogramma op poten te zetten van nieuwe kastelen, maar vooral ook van nieuwe kathedralen.

Waar de Angel-Saksen gewend waren aan sobere, kleine en donkere zaalkerkjes, uiterst eenvoudige gebouwen, bracht Willem  de overweldigende Romaanse stijl mee uit Normandië. Toevallig of niet was deze in zijn thuis-hertogdom ook nog eens fors ontwikkeld, tot een overweldigende hoog-oprijzende bouwstijl. Door op heel veel plekken, vooral strategisch gelegen, zijn bouwstijl te introduceren hoopte hij mede de goedkeuring van de bevolking te winnen. Immers: een vorst die dergelijke geweldige gebouwen voor de bevolking opricht kan toch nooit slecht zijn? Volledig conform Middeleeuwse logica. De stijl is daardoor in Engeland niet als Romaans, maar als Norman bekend komen te staan.

Normandisch prefab in Durham

De kathedraal van Durham is in hoofdzaak Normandisch, Norman, gebleven. Zowel het koor, als het schip hebben een indrukwekkende opbouw, met zware kolommen, een grote daarboven gelegen galerij, en een fraaie elegant lichtbeuk, met kleine rondboogvensters. Deze waren karakteristiek voor de Romaanse bouwstijl.

Erg opvallend, en een van de bekendste elementen van Durham Cathedral zijn de versierde kolommen. Deze zijn met verschillende patronen ingekerfd, en vormen een sierlijk zicht in het schip en het koor van de kerk. Frappant is echter om te ontdekken, dat deze patronen zijn samengesteld uit slechts een paar eenvoudig ingekerfde stenen. Het is geen ingewikkeld patron, nee, het zijn hooguit 2 of 3 verschillende stenen per kolom, die tezamen het typische patroon vormen. Sta je er met je neus bovenop, dan zie je het meteen!

Deze stenen konden in grote hoeveelheden tegelijk worden gehakt en op de bouwplaats snel en efficiënt worden verwerkt. Een staaltje Normandische prefab dus eigenlijk. Intelligent en de mogelijkheid biedend om in de wintertijd, als er niet gemetseld kon worden, toch productief te blijven! Grappig detail is dan, dat er 1 kolom is, waar het patroon niet zuiver is. Deze kolom in het zuidtransept geeft ineens een verspringing van het patroon aan. Volgens het aan ons vertelde verhaal, een bewuste actie van de bouwmeester… Deze imperfectie moest duidelijk maken, dat slecht God perfect was. De mens kon dat nooit evenaren… Tja!

Hotchpotch

In latere tijd ontstond er toch behoefte om de kathedraal uit te breiden, met name aan de achterzijde. Dit om de verering van de plaatselijk heilige St. Cuthbert, beter mogelijk te maken. Het was in het oudere koor waar zijn schrijn stond opgesteld nogal dringen geworden. Er werd in Engelse vroeg-Gotische stijl (Early English) een nieuw koor tegen de achterzijde van de oude kerk aangebouwd.

Opvallend is, dat dit koor aan de buitenzijde zeer elegant voorkomt, maar dat er aan de binnenzijde  een ratjetoe van is gemaakt. Een van de gidsen introduceerde het ons onbekende woord “Hotchpotch”. Misschien mag je het (vrij) vertalen met Hutspot, stamppot. Het moet maar gebouwd worden, hoe dan ook.

Een van de opvallendste zaken binnen was dat de gewelven totaal scheef waren. Blijkbaar omdat ze op de oude muren moesten worden aangesloten, terwijl de nieuwe achtergevel een bepaalde opbouw moest krijgen. Onverenigbare doelstellingen. Of is het ooit de bedoeling geweest om de gehele kerk als zodanig te verbouwen, en deze rommelige situatie dan gelijk te trekken? Geen idee.

Harry Potter in Durham

Leuk als Harry Potter-fan is dat er in Durham behoorlijk wat scenes blijken te zijn opgenomen van de bekende Harry Potter-films, met name de eerste 2 van de reeks. Er werd in de kathedraal op een bescheiden manier ook melding van gemaakt. Ken je de films, dan weet je waar het over gaat, maar dan nog moet je eerst de werkelijkheid zien, voordat je in de film de locaties herkent. Zo bleek een van de klaslokalen van Harry’s toverschool, niets anders te zijn, dan de kapittelzaal van de kathedraal, waar de monniken hun dagelijkse vergadering hielden.

En de hangplek van de school, mede de zone om van het ene lokaal op school naar het andere te komen, bleek de kloostergang en -tuin te zijn. Grappig dat dat in de film zo tot uitdrukking komt, het is exact de functie die het bouwdeel eeuwenlang heeft gehad in het kerkelijk, monastiek gebruik!

De kathedraal van Durham ligt nogal lastig in Engeland, fors in het Noorden. Je komt er hooguit in de buurt als je richting Schotland gaat. Desondanks, het is een plek die de reis meer dan waard is, zo hebben wij ervaren.