Fort de Souville

Het Fort de Souville is een van de minder bekende forten, die in een wijde boog om Verdun heen zijn gebouwd. Deze moesten van de stad een waar bastion maken in de verdediging van Frankrijk. Frankrijk was de landstreken Elzas en Lotharingen in de Frans-Duitse oorlog van 1870 kwijt geraakt, waardoor Verdun ineens weer vlak bij de grens tussen deze 1000 jaar oude aartsvijanden was komen te liggen. Het bastion heeft zijn werk gedaan: Verdun is nooit gevallen.

Tijdens de eerste wereldoorlog

Er werd na die oorlog van 1870 /’71 een ongelooflijk netwerk van forten gebouwd rond de stad, vele tientallen in totaal. Enkele waren reusachtig groot, andere kleiner. In de slag om Verdun, die feitelijk de hele oorlog heeft geduurd, maar die met name in 1916 een onvoorstelbare intensiteit heeft gekend zijn al deze forten zwaar belegerd, enkele ingenomen en weer verloren, eindeloos beschoten. Als je de cijfers van dat ene jaar bekijkt, dan verbleekt elk conflict sindsdien daarbij. In 300 dagen zijn 60 miljoen granaten afgeschoten!

Een klein rekensommetje: 300 dagen 60.000.000, dat zijn 200.000 granaten per dag, per dag! Oftewel bijna 140 per minuut! Op een gebiedje van slechts enkele tientallen vierkante kilometer! Dat aantal en die duur is te krankzinnig om te kunnen bevatten…

Het landschap ten oosten van Verdun is door deze 300 dagen dan ook totaal van karakter veranderd. De grond bleek na de oorlog zo vervuild, dat er niets mee te beginnen was. Er zijn bomen geplant, en waar eens dorpjes waren, omgeven door vruchtbare landbouwgrond is dit alles verdwenen in het bos. Waaruit nog steeds granaten tevoorschijn komen!

Na de 2e Wereldoorlog zijn enkele oude forten schoon gemaakt en enigszins opgeknapt en open gesteld. Andere zijn vrijwel vergeten en aan hun lot overgelaten. Het fort de Souville is er daar een van…

Verkenning van het fort de Souville

Ik ben een tijdje geleden weer eens naar Verdun toe geweest, ik ken de stad en streek goed omdat ik er een half jaar gewoond heb. Mijn maat A, wilde graag het nodige bezoeken, dus wij zijn op pad gegaan. Ik wist van het bestaan van een vrijwel vergeten fort en ben er naar op zoek gegaan. Met de nodige moeite hebben we het gevonden.

In een lieflijk bos, natuurlijk feitelijk uiterst bedrieglijk, vonden we wat muren in een inham in de heuvel. Die forten moesten natuurlijk zo goed mogelijk tegen het artillerievuur beschermd worden, en kregen naast metersdikke betonmuren en -plafonds een dikke, dikke aardlaag over zich heen.

Het fort de Souville werd in een zeer gunstige heuvelkom aangelegd: gericht op het westen, dus naar de stad toe, terwijl de heuvel opliep naar het oosten, waar de vijand lag.

Er was niemand, het bos was verlaten. Nieuwsgierigheid hadden we genoeg dus we zijn een poortje in gegaan, gewapend met zaklamp. Niet gehinderd door hekken of afzettingen begonnen we aan onze eigen verkenning van dit verlaten fort. Goed uitkijken waar je loopt, want die forten zijn in vele verdiepingen gebouwd, met soms vertikale schachten om van de ene laag op de andere te kunnen komen. Je kunt daar echt niet zomaar onbekommerd rondkuieren!

Kleinschalig of reusachtig?

Ik verwachtte dat we slechts enkele ruimtes konden bekijken, wat we in de heuvelkom hadden gezien was niet zo heel omvangrijk. Maar we konden wel enkele wat dieper gelegen kamers betreden. Een beetje zigzaggend zijn we van kamer naar kamer gegaan, steeds weer een nieuwe ruimte ontdekkend. Of, hé, een complete gang… Wat zou daar te zien zijn?

We gingen dieper en dieper het fort in, telkens nieuwe ruimtes ontdekkend. Het was natuurlijk volstrekt onmogelijk om het oorspronkelijke gebruik van die ruimtes te achterhalen, er was niets meer te vinden, en wat er te vinden was geweest was vervallen tot gruis door meer dan 100 jaar inwerking van vocht.

We vonden de ene na de andere kamer en zaal. Dan weer een grote gang, en voor we er erg in hadden zaten we tientallen meters diep onder de grond,  diep in de heuvel. Als je dan eenmaal bezig bent, dan ga je verder… Het bleek echt geen klein fort te zijn, eerder reusachtig van afmeting. Hier moeten vele honderden, zoniet duizenden soldaten gelegerd zijn geweest!

Globale opbouw van het fort de Souville

Alle ruimtes, kamers, gangen en zalen waren overdekt met gemetselde stenen tongewelven, eigenlijk best fraai. In baksteen of zelfs natuursteen! Alles natuurlijk in de heuvel gewerkt, en waarschijnlijk aan de bovenkanten aangewerkt met beton, of cementspecie. Zie je dergelijke gewelven in een kathedraal of klooster, dan sta je er bewonderend naar te kijken, nu realiseer je je dat deze gewelven een nogal macaber ander doel hadden: de militairen zo goed mogelijk beschermen tegen de hel buiten.

Het bleek dat veel zalen zelfs nog een 2e huid hadden gekregen: tegen de gewelven waren houten balken bevestigd, meelopend met het gewelf, waaraan / waartegen een extra huid van baksteen was bevestigd. Die dan vervolgens gestucd kon worden. Waarschijnlijk is dat bedoeld geweest om het onvermijdelijke vocht buiten de zalen te houden en zo een min of meer aangenaam verblijf te creëren. Tegelijk had dat vocht er de afgelopen eeuw ruimschoots de gelegenheid voor gehad om het hout te laten verrotten, met als gevolg dat deze extra schil overal was ingestort en afgevallen.

Weer buiten

We dwaalden door en door, tot we ineens daglicht zagen. Dat wil zeggen, aan het eind van een schacht, waardoor we eerst minstens 15 meter omhoog moesten klimmen. En dan sta je buiten, ineens weer in een prachtig bos.

Onwerkelijk! We hebben daar nog wat door gedwaald, en kwamen bij weer een ander fort uit. Of wat dat nog steeds het fort de Souville, bereikbaar via een ondergrondse passage die wij niet hadden gevonden? Ik weet het niet.

Wel weet ik, dat door onze dwaaltocht onder de grond we uiteindelijk de nodige moeite hadden om ons startpunt terug te vinden. Toen we eenmaal weer voor de ingang stonden en daar nog eens rustig stonden te bekomen van onze verkenning binnen, viel mijn oog ineens op een stukje tekst boven de toegang: verboden binnen te gaan… Tja, daar was het nu te laat voor.

Maar het heeft ons een spannende verkenning opgeleverd van het eigenlijk vergeten fort de Souville.