Herbouw van de Notre Dame

Sinds de rampzalige brand in 2019 wordt er gesproken over de herbouw van de Notre Dame. Al direct op de avond van de brand werd dit zelfs een politiek dossier gemaakt, toen president Macron vol klassieke Franse trots verkondigde: “wij zullen haar herbouwen!”. 

Daar ben ik uiteraard als geen ander voor. Zeker ook als je nagaat dat in feite “slechts” het dak is verwoest. Erg genoeg overigens, want het was zowat de laatste authentieke Middeleeuwse kap die er nog op een kathedraal in Frankrijk aanwezig was. Waar ik echter wel moeite mee heb is de manier waarop de herbouw nu wordt aangepakt. Moeite is misschien een groot woord, maar twijfels bij heb.

Generaal

Op 15 april 2019 deed de president de wat mij betreft ondoordachte uitspraak dat de kathedraal voor de Olympische Spelen van 2024 in Parijs zou zijn herrezen. Schitterende uitspraak, maar is het reëel haalbaar? Als je nagaat dat sommige kathedralen gedurende tientallen jaren gerestaureerd worden? Dat zelfs vóór de brand de kosten al werden geschat op 150 miljoen euro? Als je zag hoe slecht de kathedraal er eigenlijk bij stond?

Daarom is er voor de herbouw een heuse generaal, hoewel buiten dienst aangesteld als projectleider. Ongetwijfeld een man met een geweldige staat van dienst. Zo’n herbouwproject is gigantisch complex omdat tientallen specialistische ambachten tegelijk aan het werk zijn. Een goede organisator is dan uiterst belangrijk om alles soepel te laten verlopen.

Maar is een generaal nu werkelijk de aangewezen man? Heeft hij voldoende kennis van hoe het gebouw moet worden herbouwd? Of is hij bereid om risicovolle beslissingen te nemen om het doel maar te halen? Ik ben eerlijk gezegd bang dat dat laatste het geval is.

Nieuwe kap

Nadat direct na de brand allerlei wilde plannen werden gelanceerd om de kerk te restaureren in nieuwe vormen, is uiteindelijk toch besloten om dat op de oorspronkelijke wijze te doen. Dat wil zeggen: de kap met nieuw eiken op traditionele wijze herbouwen. Een wijs besluit, hoewel er best iets te zeggen was voor bijvoorbeeld een nieuw glazen dak. De herbouwvariant als zwembad bovenop de gewelven sprak mij dan weer wat minder aan…

Intussen zijn honderden eiken geselecteerd en gekapt om tot balken voor de kap gezaagd en bewerkt te worden. Je kunt het prachtig zien in deze documentaire op Youtube. De bomen zijn er, de lengtes en de diktes zijn voldoende. Geen vuiltje aan de lucht zou je zeggen. Kapen, zagen, bewerken en terug plaatsen… Toch? Of toch niet, want hier komt precies mijn twijfel opzetten.

Middeleeuwse praktijk

In de Middeleeuwen duurde de bouw van een kathedraal tientallen, soms honderden jaren. In het geval van de Notre Dame verliep de bouw relatief snel want in ± 60 jaar was de kathedraal voltooid. Overal waren nog uitgestrekte bossen en men kon op tijd de nodige bomen uitzoeken. Precies: op tijd… Want gebruikelijk werd het hout voor het dak jaren voor de verwerking gekapt en dan gedroogd. Soms werd het in het water gelegd, om te “wateren”: door de stroming van het water liepen de sappen snel uit het hout. Geen beter, lees: droger hout, dan hout dat heeft gewaterd.

Door dat wateren wordt het hout kurkdroog en zal nooit meer vervormen. Maar het is een proces van jaren. Hoe je dat drogen ook doet, het is een essentiële fase als je hout verwerkt. Een voorbeeld uit eigen ervaring: voor mijn huis in Frankrijk heb ik ooit een eiken balk gekocht van 30 x 30 cm. Die balk heeft jaren onder een zeil gedroogd voor de deur. Toen ik hem wilde gebruiken bleek hij gekrompen tot 28 x 28 cm! Moet je voorstellen wat dat betekent als je dat drogingsproces niet de tijd geeft…

Voldoende tijd voor de herbouw van de Notre Dame?

En voilà, daar heb je het! Wat is het geval bij de Notre Dame: geen tijd… De kathedraal MOET klaar in 2024: presidentieel bevel! De bomen worden op dit moment geveld, en gaan naar de zagerij. Een periode van droging volgt, maar die kan nooit jaren duren, hooguit maanden. Immers:2024 gereed. Waarschijnlijk zal er daarom kunstmatig gedroogd worden, er wordt beweerd dat dat net zo goed is als natuurlijke droging. Gek genoeg zie je in nieuwbouwwoningen, waar dat drogen ook kunstmatig is gebeurd wel degelijk dat balken de eerste jaren nog werken. En vaak krom trekken….

Stel je voor: de 8 enorme balken voor de te herbouwen vieringtoren van de Notre Dame. Lengte ca 40 m! Doorsnede ca 30 x 30 cm. Die vormen de draagstructuur van die toren en worden met Middeleeuwse pen-gatverbindingen met de overige draag- en koppelbalken tot de toren gebouwd. Daar zit geen speling in! Wat nu als die 2 cm krimpen in de komende jaren? Komt dan de vieringtoren scheef te staan? Dat zal een fraai zicht opleveren, en hoogstwaarschijnlijk een politieke rel erbij.

Om nog maar te zwijgen van de problemen die er dan bij aansluitingen ontstaan, die open gaan staan. Open verbindingen betekent kwetsbaarheid, lekkage, inwatering, rot. Precies wat je niet wilt…

Natuurlijk(e) herbouw van de Notre Dame

Terwijl het ook zo simpel kan: geef het tijd. Verzet je niet tegen het natuurlijke proces dat die 250 jaar oude eiken balken zó duurzaam maakt, dat ze het volgende millennium kunnen halen! Geef het tijd!

Ik ben erg bang dat door de huidige tijdsdruk er beslissingen genomen worden die op den duur voor het gebouw niet goed uitpakken. Accepteer dat de herbouw niet in 2024 klaar is, maar pas in 2042, dat is nog steeds een recordtempo voor een restauratie van een kathedraal! Dan is er de tijd om het perfect en traditioneel uit te voeren, volgens eeuwenoude en beproefde technieken. Maak voor mijn part een apart bassin in de Seine, waar de balken kunnen wateren, schitterend om te zien!

De keuze is anders gemaakt… Ik hoop dat ik ongelijk krijg en het hout niet zal gaan werken. We kunnen alleen maar afwachten…

Ik ben tegelijk benieuwd of mijn mening gedeeld wordt of dat iemand mij van het juiste van het huidige beleid kan overtuigen… Dat zou ik graag horen.