De groene citadel

In Magdeburg, Duitsland, staat de groene citadel (Duits: Die grüne Zitadelle). Een opvallend gebouw, dat sterk afwijkt van wat er in de omgeving staat. Eigenlijk wijkt het sterk af van alles wat er zoal gebouwd wordt. In 2005 werd het gerealiseerd, naar een ontwerp van de Oostenrijkse architect-kunstenaar Friedensreich Hundertwasser. Postuum, want de architect stierf 5 jaar eerder. 

Als je het gebouw nadert dan valt op dat het er inderdaad groen uitziet. Dat komt vooral door alle begroeiing die er op, aan en langs het gebouw aanwezig is. Dat is een bewuste keuze van Hundertwasser. Het vormt een belangrijk onderdeel van zijn architectuurvisie. Daarnaast is het opvallend dat er vrijwel geen rechte lijnen aan het pand te vinden zijn. Zelfs vloeren lopen niet vlak. Gevels lijken een ratjetoe van materialen, lijnen, vlakken en soms zelfs ietwat kitscherige elementen.

Hundertwasser was een architect die zijn tijd ver vooruit was. Want waar tegenwoordig veel gesproken wordt over de letterlijke vergroening van de gebouwde wereld, was dat voor hem al een vaststaand uitgangspunt. Je mag hem dan ook zeker beschouwen als een trendsetter. Zo is hij de bedenker van het fenomeen “boomhuurder”. Ik schreef hier kort geleden al eens over in dit blog

Boomhuurders

Wat een boomhuurder is? Precies wat het woord aan geeft: een boom als huurder / gebruiker van het gebouw. Geen sierlijke toevoeging, maar een bewuste keuze, gebaseerd op een bekend biologisch gegeven. Je leert het al op de basisschool: de mens ademt zuurstof in en ademt CO2 uit. Een boom doet precies het omgekeerde. Daarom moeten bomen en mensen samenleven in een gebouw, zo vindt Hundertwasser. Een gebouw met bomen is een gezond gebouw, goed voor zijn menselijke bewoners. De boom “betaalt” met zijn gezonde lucht. Boomhuurder!

Hij reserveert in zijn appartementencomplexen complete balkons, loggia’s en dakvlakken voor bomen. En dan niet in een pot of grote bak, nee het balkon = de bak. Of het dak = de bosbodem waar bomen groeien, leven. Dat geldt ook voor de groene citadel. Deze wordt door groen omgeven, en het gehele dak is beplant met volwassen bomen. Het frappante is dat als je over dat dakterras loopt, je totaal niet het idee hebt dat je op een dak loopt! Een grappig detail: kijk je op Google Earth naar het gebouw dan denk je een park te zien…

Wij hebben in Magdeburg over de daken gelopen en waanden ons inderdaad eerder in een park, dan op een dak. Vreemd, maar tegelijk heel aangenaam. En heerlijk verfrissend. Immers, bomen geven schaduw en koelte. Rustgevend ook nog eens, want je ervaart het verkeer op deze hoogte nauwelijks meer. Heel apart.

Een groene citadel met dorpse sfeer…

In de groene citadel heerst een hele aangename bijna dorpse sfeer, misschien zelfs wel een tikkeltje mediterraan. Hundertwasser heeft zijn complex opgebouwd rond enkele binnenplaatsjes, die als kleine gezellige pleintjes werken.

Een leuk klaterend fonteintje in het midden van het pleintje zorgt voor een aantrekkingspunt, en met kleine terrasjes is het er heerlijk toeven. Deze binnenplaatsen zijn algemeen toegankelijk. Je bereikt ze door smalle doorgangen. Het geeft je alles bij elkaar een gevoel te dwalen door een gebouw. En het gebouw daarmee te ontdekken.

Door de begroeiing van de gevels, weer die boomhuurders, heb je ook totaal niet het idee dat je op een binnenplaats van een groot gebouw zit. Geen steenachtige omgeving maar prettig groen. Dat effect wordt versterkt door de verschillen in bouwhoogte van de ene of de andere gevel. Eenvormigheid is Hundertwasser volkomen vreemd. En, ook karakteristiek voor zijn architectuur: allerlei hoogteverschillen in het plaveisel. Een beetje alsof je midden in de natuur staat. Het is heel knap hoe hij je het gevoel geeft van kleinschaligheid in dit moderne en omvangrijke complex.

Gevarieerde gevels

Bij dit gebouw overheerst de kleur roze in de gevels, maar dankzij grote golvende banen op de gevel bereikt hij ook in de gevels een speels effect. “Natuurlijk” lopen deze donkere banen niet recht en strak, maar volgen een grillig patroon. Soms dwars over ramen, soms schijnbaar onderbroken door balkons.

Interessant is hoe deze banen zijn opgebouwd. Je ziet van verre dat het mozaïekwerk is, maar waar is het uit opgebouwd? Pas als je er met je neus bovenop staat, zie je dat het oude dakpannen zijn! Dakpannen, als mozaïekwerk verwerkt in de gevel, je moet het maar durven! Ook dat is kenmerkend voor de architectuur van Hundertwasser: afval of restmateriaal bestaat niet. Alles kan ergens voor gebruikt worden.

Voorts wordt de gevel gekenmerkt door een grote variëteit aan gevelelementen. Balkons, dakterrassen, torentjes, galerijen enzovoort. En toch is het geen onlogisch of onsamenhangend geheel. Het klopt op de een of andere manier. Ook dat is knap om te realiseren. Je voelt als het ware dat er een logische rode draad in het geheel is verwerkt. Maar zelfs als architect is het voor mij niet eenvoudig om direct te zeggen waar dat nu precies door komt.

Op reis naar de groene citadel?

Het blijft wat dat betreft een ondoorgrondelijk gebouw, dat je moeilijk kunt uitleggen. Een veel betere manier om het gebouw te snappen is door het zelf te ervaren. Mij heeft het zo geraakt en enthousiast gemaakt, dat ik volgend jaar, voorjaar 2022, een reis naar dit gebouw ga organiseren. Inclusief etentje boven in een van de appartementen, heerlijk genietend in de daktuin, of zal ik zeggen het dakbos?

Ga je met me mee? Houd dan mijn nieuwsbrief in de gaten! Of meld het mij nu al op info@robertguinee.nl