Tijdens mijn laatste rondreis door Frankrijk, was een van de hoofddoelen St. Nazaire. Een plaats waar ik al lang een keer naar toe wilde, en wel om de onderzeebootbasis te bekijken die er in 1941 is gebouwd. Ja, dat is midden in de oorlog, het was een produkt van het zo gehate Nazi-regime. Waarom ik dat stuk foute oorlogsarchitectuur dan zo graag wilde zien? Wellicht om weer een puzzelstukje toe te voegen aan de kennis van de tweede wereldoorlog, wellicht zelfs wel omdat ik de film Das Boot had gezien, die deels in een dergelijke basis speelt.

Eenmaal aangekomen bij de basis, bleek het om een enorme betonnen kolos te gaan. Logisch natuurlijk, in de oorlogsjaren werd er niet gebouwd om schoonheid te creëren, er werd gebouwd om functioneel in zo kort mogelijke tijd een bescherming te maken voor een in de ogen van de vijand, de bezetter, belangrijk wapen in de strijd.

Wat echter direct opviel, is dat de stad weliswaar melding maakt van deze basis, maar er verder zo goed als niets aan doet om het bijzondere verhaal ervan verder uit te leggen. Geen enkel informatiepaneel, geen enkel foldertje, totaal geen inhoudelijke informatie over het gebouw te vinden. De oorsprong wordt dood gezwegen.

Waarom is mij een raadsel, er zijn tegenwoordig genoeg plekken te vinden, in Frankrijk en elders in Europa, waar die donkere periode van de geschiedenis wordt verklaard. Stukken Atlantikwall, geschutsopstellingen boven de landingsstranden in Normandië, voormalige concentratie- of doorgangskampen, zelfs de Nazi-paradeplaats in Nürnberg de geschiedenis wordt niet (meer) doodgezwegen.

Bij deze basis helaas nog wel. Men heeft ruimte en middelen gevonden om een ticketkantoor, een VVV en een belevenis-museum over trans-atlantische reizen  te bouwen, zelfs een cultuurpodium, maar enige informatie over de oorsprong van het gebouw is ver te zoeken.

En dat hebben we dan ook maar gedaan, hoe lastig dat ook was.

Het gebouw bestaat eigenlijk heel simpel uit een stuk of 10 grote hallen, met bassins, waarin per bassin minimaal 2 duikboten konden worden gestald, om te worden bevoorraad, onderhouden en gerepareerd. In hoeverre die bassins zo ver het gebouw instaken als tegenwoordig of dat deze deels zijn gedempt om meer vloeroppervlak te creëren bleef onduidelijk.

Curieus genoeg zijn er geen sporen meer van deuren, die er ongetwijfeld in hebben moeten zitten, aangezien de geallieerden al kort na de oplevering in 1941 luchtaanvallen op het complex hebben uitgevoerd. Zowel aan de straatkant, als aan de waterkant zijn de hallen volledig open. Misschien prettig voor het hedendaagse gebruik, maar zeker verwarrend naar de geschiedenis toe. Een op het water ketsende bom, zou zo naar binnen kunnen stuiteren, ondenkbaar!

Het interessantste was uiteindelijk het dak, waar door de Duitsers getracht was om een constructie te maken die bestand was tegen de geallieerde bommen, wat zowaar gelukt lijkt te zijn, gelet op het feit dat er nergens gaten in het dak zitten, of sporen te zien zijn van herstelde inslagen.

Er lijkt over de bassinhallen een zwaar betonnen dak geplaatste te zijn, een meter of 3 dik, het duurt een lange trap om er doorheen te klimmen. Echter, een dek van 3 meter was verreweg onvoldoende om tegen de krachtige bommen van het eind van de oorlog beschermd te zijn. Daarom is er een extra dak over die zware betonplaat heen gemaakt, met de nodige ruimte ertussen. Dat extra dak is natuurlijk ook niet bepaald licht van aard, toch ook gauw anderhalve meter beton.

Maar door die extra laag ontstond een soort expansieruimte, waarin de bommen ontploften, zonder werkelijk te kunnen doordringen in het eigenlijke dak. Waarmee de basis dus een betere bescherming kreeg dan met een evenredige dikke laag extra beton in het werkelijke dak.

Zelfs boven dit dak, waar je overheen kunt lopen en van het uitzicht op de haven genieten, uiteraard was dit in de oorlog niet de bedoeling, is nog een extra constructie aangebracht. Een serie balken met halfronde bovenkant. Niet over het gehele dak, maar slechts over een deel. Is dit onvoltooid gebleven? Wat is de functie hiervan geweest? Wat was de gedachte erachter? Het lijkt op een extra verdediging tegen bommen, zouden deze op de ronde bovenkanten afketsen? Of zou door die ronde bovenkanten de impact worden beperkt?

Het was niet te achterhalen, zoals eigenlijk helemaal niets werd verteld over dit gebouw. Uitgebreide toelichting op het dak over een modern tuin-landschappelijk kunstproject, en de radarkoepel, die afkomstig bleek van vliegveld Tempelhof in Berlijn, maar niet over de oorsprong van het dak.

Dit gebouw, dat weliswaar volledig tot het foute erfgoed gerekend moet worden, kan desondanks een interessant en belangrijk verhaal vertellen over de oorlog. Dat verhaal lijkt nu in St. Nazaire verstopt te worden.

Hoe fout een gebouw ook is (zie b.v. ook mijn eerdere blog:”van besmet tot Mahnmal“), het feit dat het bijna 80 jaar na de oorlog nog bestaat, geeft het mijns inziens de status van getuige van een belangrijke periode in onze recente geschiedenis, en verdient tenminste uitleg.

Ik ging er met teleurstelling vandaan, omdat het gebouw in de huidige staat en met het huidige gebruik niet te doorgronden is. Met welke foute bedoelingen een gebouw ooit is gebouwd, hoe fout het regime ook is geweest dat verantwoordelijk was voor de bouw, wat mij betreft is het huidige gebruik evengoed een fout gebruik. Het onbenoemd laten van de oorsprong doet geen recht aan de geschiedenis… Dat verdient verbetering !